Основы теории литературы. Павлова О.А. - 47 стр.

òåîðèè îòíîñèòåëüíîñòè (Ýéíøòåéíà). <...> Íàì âàæíî âûðà-
æåíèå â íåì íåðàçðûâíîñòè ïðîñòðàíñòâà è âðåìåíè. <...> Õðî-
íîòîï ìû ïîíèìàåì êàê ïðîñòðàíñòâåííî-ñîäåðæàòåëüíóþ êà-
òåãîðèþ ëèòåðàòóðû (ìû íå êàñàåìñÿ çäåñü õðîíîòîïà â äðóãèõ
ñôåðàõ êóëüòóðû).
     <...> Âðåìÿ çäåñü <â ëèòåðàòóðíî-õóäîæåñòâåííîì õðîíî-
òîïå> ñãóùàåòñÿ, óïëîòíÿåòñÿ, ñòàíîâèòñÿ õóäîæåñòâåííî-çðè-
ìûì; ïðîñòðàíñòâî æå èíòåíñèôèöèðóåòñÿ, âòÿãèâàåòñÿ â äâè-
æåíèå âðåìåíè, ñþæåòà, èñòîðèè. Ïðèìåòû âðåìåíè ðàñêðûâà-
þòñÿ â ïðîñòðàíñòâå, è ïðîñòðàíñòâî îñìûñëèâàåòñÿ è èçìåðÿ-
åòñÿ âðåìåíåì. <...> Õðîíîòîï â ëèòåðàòóðå èìååò ñóùåñòâåííîå
æàíðîâîå çíà÷åíèå. Ìîæíî ïðÿìî ñêàçàòü, ÷òî æàíð è æàíðî-
âûå ðàçíîâèäíîñòè îïðåäåëÿþòñÿ èìåííî õðîíîòîïîì, ïðè÷åì
â ëèòåðàòóðå âåäóùèì íà÷àëîì ÿâëÿåòñÿ âðåìÿ. Õðîíîòîï êàê
ôîðìàëüíî-ñîäåðæàòåëüíàÿ êàòåãîðèÿ îïðåäåëÿåò (â çíà÷èòåëü-
íîé ìåðå) è îáðàç ÷åëîâåêà â ëèòåðàòóðå; ýòîò îáðàç ñóùåñòâåííî
õðîíîòîïè÷åí.
     <...> Õðîíîòîï îïðåäåëÿåò õóäîæåñòâåííîå åäèíñòâî ëèòå-
ðàòóðíîãî ïðîèçâåäåíèÿ â åãî îòíîøåíèè ê ðåàëüíîé äåéñòâè-
òåëüíîñòè. Ïîýòîìó õðîíîòîï â ïðîèçâåäåíèè âñåãäà âêëþ÷àåò â
ñåáÿ öåííîñòíûé ìîìåíò, êîòîðûé âñåãäà ìîæåò áûòü âûäåëåí
èç öåëîãî õóäîæåñòâåííîãî õðîíîòîïà òîëüêî â àáñòðàêòíîì àíà-
ëèçå. Âñå âðåìåííî-ïðîñòðàíñòâåííûå îïðåäåëåíèÿ â èñêóññòâå
è ëèòåðàòóðå íåîòäåëèìû äðóã îò äðóãà è âñåãäà ýìîöèîíàëüíî-
öåííîñòíî îêðàøåíû.
     <...> Êîñíåìñÿ... îäíîãî ïðèìåðà ïåðåñå÷åíèÿ ïðîñòðàí-
ñòâåííîãî è âðåìåííîãî ðÿäîâ. <...>  òâîð÷åñòâå Ë. Í. Òîëñòîãî
îñíîâíîé õðîíîòîï — áèîãðàôè÷åñêîå âðåìÿ, ïðîòåêàþùåå
âî âíóòðåííèõ ïðîñòðàíñòâàõ äâîðÿíñêèõ äîìîâ è óñàäåá. Ðàçó-
ìååòñÿ, è â ïðîèçâåäåíèÿõ Òîëñòîãî åñòü è êðèçèñû, è ïàäå-
íèÿ, è îáíîâëåíèÿ, è âîñêðåñåíèÿ, íî îíè íå ìãíîâåííû è íå
âûïàäàþò èç òå÷åíèÿ áèîãðàôè÷åñêîãî âðåìåíè, à êðåïêî â
íåãî âïàÿíû. Íàïðèìåð, êðèçèñ è ïðîçðåíèå Èâàíà Èëüè÷à
äëèòñÿ íà ïðîòÿæåíèè âñåãî ïîñëåäíåãî ïåðèîäà åãî áîëåçíè
è òîëüêî çàâåðøàåòñÿ ïåðåä ñàìûì êîíöîì åãî æèçíè. Äëè-
òåëüíûì è ïîñòåïåííûì, âïîëíå áèîãðàôè÷åñêèì áûëî è îá-
íîâëåíèå Ïüåðà Áåçóõîâà. <...> Ìû íàõîäèì ó Òîëñòîãî òîëüêî
îäíî èñêëþ÷åíèå — íè÷åì íå ïîäãîòîâëåííîå, ñîâåðøåííî
íåîæèäàííîå ðàäèêàëüíîå îáíîâëåíèå Áðåõóíîâà â ïîñëåäíèé

                              47