Основы теории литературы. Павлова О.А. - 48 стр.

ìîìåíò åãî æèçíè («Õîçÿèí è ðàáîòíèê»). Òîëñòîé íå öåíèë
ìãíîâåíèÿ, íå ñòðåìèëñÿ çàïîëíèòü åãî ÷åì-ëèáî ñóùåñòâåí-
íûì è ðåøàþùèì, ñëîâî «âäðóã» ó íåãî âñòðå÷àåòñÿ ðåäêî è
íèêîãäà íå ââîäèò êàêîå-ëèáî çíà÷èòåëüíîå ñîáûòèå.  îòëè÷èå
îò Äîñòîåâñêîãî, Òîëñòîé ëþáèë äëèòåëüíîñòü, ïðîòÿæåííîñòü
âðåìåíè. Ïîñëå áèîãðàôè÷åñêîãî âðåìåíè è ïðîñòðàíñòâà ñó-
ùåñòâåííîå çíà÷åíèå èìååò ó Òîëñòîãî... ñåìåéíî-èäèëëè÷åñ-
êèé õðîíîòîï è äàæå õðîíîòîï òðóäîâîé èäèëëèè (ïðè èçîáðà-
æåíèè êðåñòüÿíñêîãî òðóäà).
      ÷åì çíà÷åíèå õðîíîòîïîâ? Ïðåæäå âñåãî î÷åâèäíî èõ ñþ-
æåòíîå çíà÷åíèå. Îíè ÿâëÿþòñÿ îðãàíèçàöèîííûìè öåíòðàìè
îñíîâíûõ ñþæåòíûõ ñîáûòèé ðîìàíà. Â õðîíîòîïå çàâÿçûâàþòñÿ
è ðàçâÿçûâàþòñÿ ñþæåòíûå óçëû. Ìîæíî ïðÿìî ñêàçàòü, ÷òî èì
ïðèíàäëåæèò îñíîâíîå ñþæåòîîáðàçóþùåå çíà÷åíèå. Âìåñòå ñ
òåì áðîñàåòñÿ â ãëàçà èçîáðàçèòåëüíîå çíà÷åíèå õðîíîòîïîâ.
Âðåìÿ ïðèîáðåòàåò â íèõ ÷óâñòâåííî-íàãëÿäíûé õàðàêòåð; ñþ-
æåòíûå ñîáÿòèÿ â õðîíîòîïå êîíêðåòèçèðóþòñÿ, îáðàñòàþò ïëî-
òüþ, íàïîëíÿþòñÿ êðîâüþ. Î ñîáûòèè ìîæíî ñîîáùèòü, îñâå-
äîìèòü, ìîæíî ïðè ýòîì äàòü òî÷íûå óêàçàíèÿ î ìåñòå è âðåìå-
íè åãî ñâåðøåíèÿ. Íî ñîáûòèå íå ñòàíîâèòñÿ îáðàçîì. Õðîíîòîï
æå äàåò ñóùåñòâåííóþ ïî÷âó äëÿ ïîêàçà-èçîáðàæåíèÿ ñîáûòèé.
È ýòî èìåííî áëàãîäàðÿ îñîáîìó ñãóùåíèþ è êîíêðåòèçàöèè
ïðèìåò âðåìåíè — âðåìåíè ÷åëîâå÷åñêîé æèçíè, èñòîðè÷åñêî-
ãî âðåìåíè — íà îïðåäåëåííûõ ó÷àñòêàõ ïðîñòðàíñòâà. Ýòî è
ñîçäàåò ñòðîèòü èçîáðàæåíèå ñîáûòèé â õðîíîòîïå (âîêðóã õðî-
íîòîïà). <...>
                     Â. Ô. Àñìóñ
            «×òåíèå êàê òðóä è òâîð÷åñòâî»
     <...> Ïåðâîå óñëîâèå, íåîáõîäèìîå äëÿ òîãî, ÷òîáû ÷òå-
íèå ïðîòåêàëî êàê ÷òåíèå èìåííî õóäîæåñòâåííîãî ïðîèçâå-
äåíèÿ, ñîñòîèò â îñîáîé óñòàíîâêå óìà ÷èòàòåëÿ, äåéñòâóþ-
ùåé âî âñå âðåìÿ ÷òåíèÿ.  ñèëó ýòîé óñòàíîâêè ÷èòàòåëü îòíî-
ñèòñÿ ê ÷èòàåìîìó èëè ê «âèäèìîìó» ïîñðåäñòâîì ÷òåíèÿ íå
êàê ê ñïëîøíîìó âûìûñëó èëè íåáûëèöå, à êàê ê ñâîåîáðàç-
íîé äåéñòâèòåëüíîñòè.
     Âòîðîå óñëîâèå ÷òåíèÿ âåùè êàê âåùè õóäîæåñòâåííîé ìî-
æåò ïîêàçàòüñÿ ïðîòèâîïîëîæíûì ïåðâîìó. ×òîáû ÷èòàòü ïðî-


                             48